Wat gebeurt er aan de hemel?
Deze pagina beschrijft de hemelverschijnselen van de maand september die mooi zijn om met een eenvoudige verrekijker te bekijken.
Planeten
Het wordt steeds toffer met de zichtbaarheid van de planeten. Je kunt ze allemaal zien deze maand, behalve Venus. En zelfs die kun je spotten als je de kunst verstaat om deze planeet aan de daghemel op te sporen.
Mercurius heeft een gunstige verschijning aan de ochtendhemel en is de eerste drie weken van september zichtbaar tijdens de schemering vóór zonsopkomst
Venus is in september niet zichtbaar. De hoekafstand tot de zon zal volgende maand eindelijk weer voldoende zijn voor Venus om ’s avonds weer zichtbaar te worden.
De volgende mogelijkheid om Venus in de verrekijker als sikkel te zien is februari/maart 2025. Dat is rondom die tijd dat Venus tussen de zon en de aarde door beweegt.
Venus is helder genoeg om overdag te kunnen zien met een verrekijker, als je precies weet waar je moet kijken en je kijker op dat punt weet te richten.
Mars komt rond middenacht op en schijnt als een roodachtige ster van magnitude 1.
Jupiter is het best zichtbaar gedurende de tweede helft van de nacht. Het is de helderste 'ster' in sterrenbeeld Stier. Het is altijd leuk om te kijken hoeveel maantjes je kunt zien.
Saturnus komt 's avonds al boven de horizon en is de rest van de nacht zichtbaar. Op 8 september komt de geringde planeet in oppositie met de zon. Saturnus komt dan op als de zon ondergaat en gaat pas weer onder de horizon als de zon aan het einde van de nacht weer opkomt.
Uranus is met een verrekijker zichtbaar en vooral de tweede helft van de nacht het best te spotten.
Neptunus staat in de buurt van het cirkeltje van sterren van sterrenbeeld Vissen en is met zorgvuldig speurwerk in een verrekijker detecteerbaar. Op 21 september is Neptunus in oppositie met de zon en ziet er uit als een sterretje van magibute 7,6.
Kometen
Het wordt spannend met komeet C/2023 A3 (Tsuchinshan–ATLAS). Er zijn berichten geweest dat de komeet al aan het verbrokkelen was en de zonspassage niet gaat overleven. Dat zou een canceling van de show inhouden. Maar latere waarnemingen spreken dat tegen en zeggen dat de komeet nog intact is, en 'alive and kicking'. Volgende maand is de komeet mogelijk met het blote oog zichtbaar. Maar het kan dus ook flink tegenvallen bij zo’n nieuw ontdekte komeet.
Tsuchinshan–ATLAS gaat op 27 september door het perihelium (het punt in zijn baan dat het dichtst bij de zon ligt), komt vervolgens dichter bij de aarde en half oktober is de beste zichtbaarheid. Het is deze maand de moeite waard om een paar dagen vóór de periheliumdoorgang te proberen om de komeet te spotten. Zie bij 25 september.
Nova T Coronae Borealis
Hou sterrenbeeld Noorderkroon in de gaten! Nog steeds wachten we op het moment dat daar een 'nieuwe ster' - een nova - gaat verschijnen. De kans dat het deze maand gaat gebeuren is redelijk groot! Lees meer hierover op Astroblogs.
Astrokalender voor een gewone verrekijker - september 2024
Za 31 augustus ==> Zo 1 september: Samenstand smalle maansikkel met Mercurius
In de vroege morgen van zondag 1 september kun je een zeer smalle maansikkel zien. Bij een transparante lucht kun je prachtig de aardschijn zien. Rechtsonder de maan staat de planeet Mercurius, een mooie gelegenheid om deze op te sporen. De zichtbaarheid van Mercurius verbetert de dagen erna, maar de handige 'maanwijzer' is er dan niet.
Do 5 september: Venus bij de maan (overdag)
Venus is overdag bij goed helder weer best te zien. Vandaag is een mooie dag om dat te proberen, omdat je als bonus een zeer smalle maansikkel erbij krijgt. Een uitdagende waarneming, want het is nog kort na nieuwe maan en het is de vraag of de maansikkel helder genoeg is om de helderblauwe lucht 'te verslaan'.
Vr 6 september
Nog meer sterrenkijken overdag! Richt tussen 19.00 en 20.00 (de zon is dus nog op!) je verrekijker eens op de smalle maansikkel en kijk of je de ster Spica net boven de maan kunt ontdekken. Als het je lukt zie je dat de sterren overdag ook schijnen!
nacht ma 16 ==> di 17 september: samenstand maan - Saturnus
Gedurende de nacht kruipen de maan en Saturnus (schijnbaar) steeds dichter naar elkaar toe. Aan het einde van de nacht is de hoekafstand ongeveer 5 graden.
nacht di 17 ==> wo 18 september: klein stukje van de maan wordt verduisterd
Tijdens de volle maan van deze nacht beweegt de maan met een klein deel door de aardschaduw heen. De maansverduistering is minimaal, maar indien helder is het verloop wel goed te volgen. Om 4.13 uur trekt de noordelijke rand van de maan de kernschaduw van de aarde in. Om 4.45 uur is de verduistering maximaal. Negen procent van de diameter van de maan is dan verduisterd. Om 5.16 uur verlaat de maan de kernschaduw.
De tijden gelden voor Utrecht, elders kan het een minuut of zo schelen.
ma 23 september ==> di 24 september: samenstand maan - jupiter
De hele nacht vormen Jupiter en de maan een opvallend koppel aan de hemel in het prachtige stergebied tussen de hoorns van sterrenbeeld Stier
nacht di 24 ==> wo 25 september: op jacht naar komeet C/2023 A3 (Tsuchinshan–ATLAS)
Het is een paar dagen vóór de periheliumdoorgang van komeet C/2023 A3 (Tsuchinshan–ATLAS). Het beste komt (hopelijk) over een paar weken na de zonspassage, maar het is leuk om de komeet nu al proberen te spotten. En mocht hij de zonnegloed niet overleven, dan heb je 'm toch maar mooi gezien! (zo'n ervaring heb ik zelf gehad met komeet ISON, die werd aangekondigd als 'de komeet van eeuw' en veranderde in de flop van van de eeuw.
Zoek komeet Tsuchinshan–ATLAS in de ochtendschemer net boven de zuidoostelijke horizon. Een eventuele staart wijst naar rechtsboven. Zoekgegevens vind je op deze TheSkyLive pagina.
Omdat ik dol ben op komeetwaarnemingen (altijd uniek!) en het de verjaardag is van mijn vriend Joost, kies ik dit tot verrekijkermoment van de maand!
Tot slot van dit maandoverzicht de maanfasen op een rijtje. Deepsky waarnemingen gaan het best rond nieuwe maan en op avonden bij laatste kwartier en de dagen daarna. Bij eerste kwartier en volle maan stoort de maan tijdens de avonduren.
Bronnen: Sterrengids 2024, Jaarboek sterrenkunde 2024, hemel.waarnemen.com en SkySafari Pro
================================
Dwergplaneet Ceres is in oppositie (staat tegenover de zon aan de hemelkoepel). Rond deze datum is Ceres met magnitude 7,3 ruim binnen het bereik van de verrekijker. Zoek het lichtpuntje van de dwergplaneet laag in het zuiden bij ster Kungi van Boogschutter, de onderste ster van het handvat van de 'Theepot'. Zie dit kaartje op hemel.waarnemen.com.