Wat gebeurt er aan de hemel?
De winter breekt aan, en de lange nachten van de maand december 2024 bieden bij helder weer vele waarneemuren.
Planeten
Het is een prachtige maand wat betreft de zichtbaarheid van de planeten. Je kunt ze deze december allemaal zien!
Mercurius is de tweede helft van de maand, rond de kerstdagen, aan de ochtendhemel te zien.
Venus gaat al maar later dan de zon onder en is een helder baken aan de avondhemel.
De volgende mogelijkheid om Venus in de verrekijker als sikkel te zien is februari/maart 2025. Dat is rondom die tijd dat Venus tussen de zon en de aarde door beweegt.
Venus is helder genoeg om overdag te kunnen zien met een verrekijker, als je precies weet waar je moet kijken en je kijker op dat punt weet te richten.
Mars komt 's avonds op en schijnt als een roodachtige ster in sterrenbeeld Kreeft. Laat op de avond en in de nacht staat Mars hoog aan de hemel en de helderheid stijgt verder naar een indrukwekkende magnitude -1,1.
Jupiter is prima zichtbaar, vanaf de avond en verder de gehele nacht. De reuzeplaneet komt 7 december in oppositie met de zon. Het is de helderste 'ster' in sterrenbeeld Stier. Het is altijd leuk om te kijken hoeveel maantjes je kunt zien.
Saturnus staat in Waterman en kun je het beste vroeg op de avond opzoeken. De geringde planeet verdwijnt rond 22.00 uur onder de horizon.
Uranus is een groot deel van de nacht met een verrekijker zichtbaar en staat net als Jupiter in het sterrenbeeld Stier.
Neptunus staat in de buurt van het cirkeltje van sterren van sterrenbeeld Vissen en is 's avonds met zorgvuldig speurwerk in een verrekijker detecteerbaar. Neptunus ziet eruit als een sterretje van magnitude 8.
Kometen
We moeten het helaas een poos zonder heldere kometen doen.
Nova T Coronae Borealis
Hou sterrenbeeld Noorderkroon in de gaten! Nog steeds wachten we op het moment dat daar een 'nieuwe ster' - een nova - gaat verschijnen. Gaar het nog gebeuren in 2024? Lees meer in dit artikel over Nova T Coronae Borealis dat ik heb geschreven.
Astrokalender voor een gewone verrekijker - december 2024
Wo 4 december: maan nabij Venus
In de avondschemering staat een smalle maansikkel 5 graden, ongeveer één verrekijkerbeeld, rechtsonder Venus. Een fraai beeld!
Ga op tijd naar buiten en kijk rond 17.30 uur boven de zuid-zuidwestelijke horizon.
Do 5 december: maan nog steeds nabij Venus
De maan is ten opzichte van gisteren een stuk verschoven, maar staat nog in de buurt Venus, nu zo'n 8 graden links van de heldere avondplaneet.
Ga weer op tijd naar buiten en kijk rond 17.30 uur boven de zuid-zuidwestelijke horizon.
Do 5 december 22.07 uur: planetoïde bedekt ster
Als Sinterklaas zijn pakjes heeft bezorgd kan hij mooi een specialistische waarneming doen. Even over tienen in de avond beweegt de planetoïde 1158 Luda voor de ster 30 Per (ster met Flamsteednummer 30 in sterrenbeeld Perseus).
Luda is een brokstuk met een diameter van zo'n 20 kilometer en is met magnitude 14,5 voor ons onzichtbaar.
30 Per is een ster met magnitude 5,5 makkelijk zichtbaar in een verrekijker.
Resultaat van de bedekking is dat de ster plotseling 'uit' zal gaan, enkele seconden onzichtbaar is, en weer aan floept.
Het is niet overal zichtbaar, maar in een smalle strook van zo'n 20 kilometer die van de Belgische kust naar het noordoosten loopt.
Zo 8 december: maan bij Saturnus
De half verlichte maan - vandaag is het Eerste Kwartier - staat 4 graden links van Saturnus. De twee hemellichamen kun je dus in één verrekijkerbeeld vangen.
vr 13 december: maan nabij Plejaden
In het begin van de avond staat de nog bijna vrij volle maan net onder de Plejaden. Het felle maanlicht zal de zwakkere sterren van de sterrenhoop doen verbleken, maar evengoed is het een mooi gezicht.
za 14 december: maan bij Jupiter
Kijk op het begin van de avond hoe de maan 5 graden linksboven de helder stralende Jupiter staat.
wo 18 december overdag: maan bedekt Mars
Om 10.24 uur (tijd geldig voor Utrecht) begint de bedekking van Mars door de maan. De maan staat maar 8 graden hoog boven de westelijke horizon. Het is overdag, maar omdat Mars deze maand behoorlijk helder is, is het met een verrekijker wellicht toch te volgen als de lucht goed transparant is. Als de bedekking begint duurt het 20 seconden voordat Mars volledig achter de maanrand is verdwenen. De maan is nog vrij vol en zal makkelijk zichtbaar zijn bij helder weer. Begin een kwartiertje eerder met kijken. Mars komt om 11.13 uur weer tevoorschijn, maar dan staat het stel nog maar 2 graden boven de horizon, dus dat is waarschijnlijk niet te zien.
nacht vr 27 --> za 28 december
De laatste zaterdagochtend van dit jaar biedt een mooie gelegenheid om Mercurius te spotten. Kijk rond 8 uur laag naar het zuidoosten. Links van de smalle maansikkel, en iets lager staat de ster Antares en nog verder links, op zo'n 11 graden van de maan, staat Mercurius. Een vrij uitzicht en een goed heldere hemel zijn wel vereist voor een succesvolle 'vangst'.
In de sterrengids van 2024 staat bij deze zoektocht: 'gebruik een verrekijker'. Waarvan akte!
Zo 29 december: bijzondere stand manen Jupiter
Aan de oostkant van Jupiter voeren de vier Galileïsche manen van Jupiter een bijzondere dans op. Vanaf 7.30 uur is het leuk om gedurende de hele avond af en toe een blik te werpen om de bewegingen van de maanstipjes te volgen. Het onderstaande beeld, waarin de manen een wiebertje vormen, is van 22.00 uur.
Tot slot van dit maandoverzicht de maanfasen op een rijtje. Deepsky waarnemingen gaan het best rond nieuwe maan en op avonden bij laatste kwartier en de dagen daarna. Bij eerste kwartier en volle maan stoort de maan tijdens de avonduren.
Deze maand is het twee keer nieuwe maan!
Bronnen: Sterrengids 2024, Jaarboek sterrenkunde 2024, hemel.waarnemen.com en SkySafari Pro