Venus als sikkel in een verrekijker.

Als tweede planneet van ons zonnestelsel is Venus een ‘binnenplaneet’ en kent avond- en ochtendverschijningen. Om Venus te zien hoef je deze dagen niet veel moeite te doen. Met magnitude –4 is het, na de maan, het helderste object dat aan de avondhemel.

Venus kent (net als de maan) schijngestalten. Dit komt doordat de baan van Venus binnen de baan van de aarde ligt en Venus wordt verlicht door de zon. Bovenstaand plaatje toont de schijngestalten van Venus in haar baan om de zon, zoals we ze zien vanaf aarde.  

Een Venus-jaar (de tijd waarin Venus één ronde om de zon voltooit) duurt 225 (aardse) dagen. Maar de Venus-gestalten herhalen zich ongeveer iedere 1,6 jaar. Dat is een stuk langer dan de duur van een Venus-ronde. Dat komt omdat de aarde ook verder beweegt in zijn jaarlijkse beweging rond de zon. Venus moet de aarde elke keer weer inhalen. 

We zitten nu, begin maart 2025, in de tijd dat Venus bijna tussen de zon en de aarde door beweegt. In deze periode is Venus vanaf de aarde gezien een smal verlichte sikkel. Ook staat Venus in deze tijd dichter bij de aarde en oogt daarom groter. Met een diameter van ongeveer één boogminuut komt de sikkelvorm binnen de grens van de gewone verrekijker en kan dusdanig worden gezien. Leuk om te proberen! 

Je ziet de vorm het best als het felle beeld van Venus niet te veel contrast heeft met de hemel-achtergrond, dus gek genoeg is dat overdag. Voordeel is dan ook dat Venus nog hoger aan de hemel staat. Immers, dicht bij de horizon kijk je door een dikke luchtlaag die het beeld vertroebelt. Het is geen moeilijke waarneming. Iedereen die ik heb laten meekijken door een 10x50 of 8x42 verrekijker zag het ‘bananen-vormpje'. De moeilijkheid is niet de waarneming zelf, maar het vinden van Venus overdag.

Venus overdag vinden

Als je Venus overdag probeert te zoeken, doe dat dan met je verrekijker op een statief en vanaf een plek die net in de schaduw ligt, van bijvoorbeeld een boom of een muur. Staat Venus links van de zon (dit is zo tot 22 maart), zorg dan dat je het hemelgebied links van de zon kunt zien, maar de zon net niet. Hiermee voorkom je dat je per ongeluk in de zon kijkt en je hebt ook geen last van hinderlijke reflecties door de zon die schuin je kijker in schijnt. 
Een strakblauwe schone lucht helpt voor een succesvolle zoektocht. 

Planetarium-apps en interactieve websites kunnen je de actuele hoogte (altitude) en kompasrichting (azimut) van Venus geven voor jouw locatie. Kijk bijvoorbeeld op de website https://theskylive.com/venus-info . Meteen onder het kopje ‘Venus’ staat in kleine letters de Alt (hoogte) en de Az (kompashoek vanuit het noordpunt)

Altitude (Alt) is de hoogte boven de horizon van het object in graden. Staat een object op de horizon, dan heeft het een hoogte van 0 graden. De maximale hoogte is 90 graden, de hoogte van het zenit, het punt recht boven je hoofd.

Azimut (Az) is de kompasrichting, in graden, van het punt aan de horizon waar het object boven staat. Het nulpunt is bij ‘noord’ en de waarde loopt op tot 360 graden, langs de horizon zoals weergegeven in de kompasroos.

Om je kijker met deze coördinaten goed te kunnen richten, zul je goed moeten weten hoe de windrichtingen lopen op de plek waar je bent.
Een simpele gradenboog uit de bouwmarkt kan je helpen om je azimut- en hoogterichting voldoende nauwkeurig in te schatten.

Apps op je mobiel kunnen dit ook. Met een ‘waterpas-app’ kun je de hoogtehoek aflezen en met een kompas-app het azimut. De meeste van dit soort apps kunnen beide. 

Voor het azimut is een ouderwets kompas natuurlijk ook bruikbaar. Je moet wel rekening houden met een afwijking van het magnetisch noorden met het echte noorden. De kompasweergave vergelijken met de positie van de Poolster geeft je een indruk van dit verschil.
Het kompas moet je liefst minimaal op één graad nauwkeurig af kunnen lezen. 

Als je niet precies weet waar het noord(of zuid)-punt is, kun je een truc gebruiken en via livesky.com (of een andere toepassing) de huidige azimut van de zon opzoeken. Je kunt dan het verschil met de azimut van Venus gebruiken om dit aantal graden links of rechts van de zon. Let er op dat je niet rechtstreeks naar de zon kijkt!!

Je hebt nu de kennis om je verrekijker de goede richting te geven en om overdag te speuren naar de planeet Venus. Zorg dat je kijker goed in focus staat voor objecten oneindig ver weg. Gebruik eventueel eerst een verdwaald wolkje, een vliegtuigspoor, of de maan (als die te zien is), om scherp te stellen. Als het je allemaal lukt, dan is dit ongeveer  het beeld dat je  te zien krijgt:

Succes!